Pilatus vroeg: “Wat is waarheid?” Vervolgens zei hij: “ik vind geen schuld in hem,” toen hij Jezus overgaf om gekruisigd te worden. Door het bestaan van waarheid in twijfel te trekken, meende hij een excuus te hebben voor zijn laffe gedrag.
Ik ontwaar een sterke tendens in de samenleving, niet alleen in ons land, om waarheid, feiten en wetenschappelijke onderbouwing in twijfel te trekken. Als er geen waarheid bestaat, bestaat er ook geen leugen en is er geen grond meer voor reële discussies of rechtspraak. Ik las in Trouw een interview met de Vlaamse filosoof Tinneke Beeckman met als titel: ‘Hét gevaar van onze tijd? Dat iedereen in zijn eigen waarheid gelooft’, zegt deze filosoof. Maar er is hoop.
“Het is onzin dat iedereen zijn eigen waarheid heeft,” zegt Beeckman. “Die gedachte maakt zinnige gesprekken onmogelijk en is vruchtbare grond voor complot denken.”
Als iedereen zijn eigen waarheid heeft, zou het alleen nog gaan om ieders eigen perceptie van de werkelijkheid. Dan kan de één aannemen dat de aarde plat is, terwijl de ander ervan uitgaat dat de aarde bol is. Objectieve waarneming doet er dan niet meer toe, zelfs in het geval van zoiets banaals. En omdat het idee van een aarde die niet het centrum van het heelal is niet paste bij de perceptie van theologen, werd Galileo in 1632 schuldig bevonden aan ketterij toen hij op grond van waarnemingen stelde dat de aarde om de zon draait in plaats van andersom.
Het gevaar van zulk verketteren zouden wij eerder in verband brengen met “donkere middeleeuwen” dan met tijden van “verlichting”. Toch is het gevaar in onze huidige samenleving niet minder aanwezig. En dan denk ik niet alleen aan een kleine groep in onze samenleving die met de grootste stelligheid zonder enig bewijs politici uitmaakt voor ‘kinderverkrachters’, of die beweerde dat met een coronavaccinatie een chip werd ingebracht. Ik denk ook aan het nieuwe verketteren van christenen die vasthouden aan christelijke Bijbelse waarden op grond waarvan het gezin met vader en moeder in een trouw huwelijk een hoeksteen van de samenleving is. (Zie ook mijn vorige blog.)
Het lijkt of de mensheid ondanks alle technologische vooruitgang en zogenaamd progressieve waarden door de eeuwen heen niet wijzer wordt. Omdat men zich niet kan onderwerpen aan de waarheid die onze levens zou moeten beschijnen, en wij niet zelf het centrum van het heelal zijn, maar afhankelijk zijn van een zon die onze aardbol van alle kanten moet beschijnen om leven mogelijk te maken.